Sinestezi - PNDB

Yeni hedefim nörolojik ve psikolojik durum ve bozukluklarla ilgili bir seriye başlamak. Öyle çeşitli ve ilgi çekici durumlar/hastalıklar var ki, onlarca insana başarılı eserler yaratmaları için ilham kaynağı yahut aracı olmuşlar.

            Bahsedeceğim ilk nörolojik durum sinestezi. Sinestezi için özellikle hastalık demek istemedim, çünkü araştırdığım ve kafamda canlandırabildiğim kadarıyla bir hastalık ya da bozukluktan çok, nörolojik bir farklılık bu bahsettiğimiz. Nasıl gözümüzün bozuk olduğunu, böyle bir ihtimalden haberdar olduğumuz için farkedebiliyorsak; nasıl benim için kırmızı buysa, ve emin olmamakla beraber herkesin kırmızısının benimkiyle aynı olduğunu düşünüyorsam; ya da nasıl kimimiz sağlak, kimimiz solaksa, sinesteziye sahip olanlar da belki simsiyah yazılmış bu yazının her harfini başka bir renk görüyor, ya da kelimeler ve isimler tat alma duyularını uyarıyor ve ben buraya kitap yazdığımda, ağızlarında yumurta tadı beliriyor.

            Sinestezi’ye etimolojik olarak baktığımızda; Yunancanın σύν (syn) "beraber, bir" ve αἴσθησις (aisthēsis) "duyu, algı" sözcüklerinden türemiş olup, kabaca dilimize çevrildiğinde "birleşik duygu" anlamına geldiği söylenebilir.Tam da bu tanıma dayandırılarak çekilmiş kısa film Synesthesia’yı izleyip kavramı biraz daha içselleştirelim:

Film Corey Creasey ve Ian Kibbey tarafından oluşturulan Terri Timely’e ait. Bir çocuk meyveleri ve sebzeleri dinliyor, diğeri plakları koklayıp, algıladığı renkleri kaydediyor. Kadın kelimelerle yemek yapıyor, adam ise kelimelerden oluşan kitabı tadabiliyor, yiyor. İnanması ve anlaması çok güç gerçekten. Sırf bu yüzden daha bir etkileniyor insan. Filmde de farklı türlerinin ele alındığı sinestezinin dört temel formu var:

     

      ·      Kromestezi (Chromestesia), seslerin renk/şekil algısı yarattığı tür.

·       Grafem-Renk Sinestezisi, (grapheme → color synesthesia),  harflerin, sayıların, noktalama işaretlerinin renk algısı yarattığı tür.

Not: Bazıları yukarıda sizin de bizzat gördüğünüz gibi siyah mürekkebi harflere göre renkli görürken, bazıları rengi yalnızca zihninde canlandırıyor. Tıpkı sizin mavi dediğimde rengi zihninizde canlandırdığınız gibi. Bu tür sinesteziye sahip olan biri P harfi kağıtta sarıyken, R'nin kuyruğunu çizmeye başmalasıyla harfin renk değiştirmeye başladığını söylemiş. Ne ilginç değil mi?

·      Number Form Synesthesia, sayıların zihinde bir harita oluşturduğu tür.

·      Kişileştirme (Personification), harflere, günlere, sayılara kişilik verildiği tür.

Böyle bir farklılıkla yaşamak, bir ayrıcalık gibi geldi bana. Yaratıcılığınızın ya da ifade yeteneğinizin ne kadar kuvvetli olabileceğini hayal etsenize…